Fen-Edebiyat Fakültelerinin Yeniden Yükselişine Doğru Öncü Bir Adım:
“YTÜ-FEF Temel Bilimler Eğitimi Modeli”
Prof. Dr. Salim Yüce
YTÜ Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı
Ülkemizde temel bilimler bölümlerinin niteliğinin ve tercih edilebilirliğinin arttırılması amacıyla Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Başkanlıklarınca şu ana kadar birçok toplantı düzenlenmiş ve çeşitli uygulamalar hayata geçirilmiştir. YÖK Başkanı Sayın Prof. Dr. Erol Özvar başkanlığında, YÖK temsilcilerinin, üniversite rektörlerinin ve çeşitli üniversitelerden alanında uzman bilim insanlarının katılımıyla 18 Nisan 2022 tarihinde gerçekleştirilen Temel Bilimler Toplantısı’nda, YKS yerleşme puanı yüksek öğrenciler için temel bilimlerin özendirilmesi, araştırma ve teknoloji altyapısının mevcut durumu ile iyileştirme önerileri, eğitim ve öğretim kalitesi ve mezunların istihdamına ilişkin çözüm önerileri masaya yatırılmış ve toplantı sonuçları bir rapor halinde yayımlanmıştır [1*].
İlgili raporda vurgulandığı üzere, temel bilimlerin, ülkemizin uluslararası bilim ve teknoloji dünyasındaki konumunu güçlendirmedeki kritik rolü ve önemi açıktır.
Bu gerçekten hareketle, 1 Şubat 2023 tarihinden bu yana Dekanlık görevini yürüttüğüm Yıldız Teknik Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesinin Türkçe ve İngilizce eğitim yapan bölümlerinde, öncü bir temel bilimler eğitimi modeli olan “YTÜ-FEF TEMEL BİLİMLER EĞİTİMİ MODELİ” geliştirilmiş ve uygulamaya konmuştur.
Temel bilimlerin, hayata değer katan her bilimsel ve teknolojik gelişmenin ve tüm mühendislik uygulamalarının temelinde olduğu gerçeğinden hareketle ve ülkemizin ve insanlığın geleceğinin inşası açısından temel bilimlerin önemini hatırlatma ve temel bilimlerin iade-itibarına yönelik somut katkı sunma motivasyonu ile tasarlanan bu modelin ana amacı, temel bilimler bölümlerinin niteliğini ve tercih edilebilirliğini sürdürülebilir şekilde arttırmaktır.
“YTÜ-FEF TEMEL BİLİMLER EĞİTİMİ MODELİ”nin kavramsal yapısı ve vurgu noktaları ile Model kapsamında gerçekleştirilen uygulamalar aşağıda dört ana başlık altında sunulmuştur.
1. Öncü Öğretim Planı Tasarımları: Temel Bilimlerin Yeniden Yükselişine ve Sürdürülebilirliğine Yönelik Güçlü Bir Adım
Model kapsamında gerçekleştirilen uygulamaların başında, temel bilimlerin yeniden yükselişine ve sürdürülebilirliğine yönelik güçlü bir adım atmak amacıyla, öncü temel bilimler öğretim planlarının tasarlanması gelmektedir. Yeni öğretim planları, mevcut/gelecekteki toplumsal ihtiyaçların analizi/projeksiyonu temelinde, eğitimde uluslararası kalite ölçütleri dikkate alınarak ve sağlam bir temel bilim altyapısı üzerine inşa edilmiştir [1].
Modelin getirdiği bir yenilik, Fen-Edebiyat Fakültemizin tüm bölümlerindeki öğrencilerimiz için “Yapay Zekâya Giriş”, “Temel Bilgisayar Teknolojilerine Giriş”, “Kariyer Planlama ve Mesleki Etik” ve “Sosyal Sorumluluk ve Adalet” dersinden oluşan Zorunlu Fakülte Derslerinin açılmış olmasıdır.
Veri İşleme, yapay zekâ tabanlı arama algoritmaları, optimizasyon algoritmaları, genetik algoritmalar, yapay sinir ağları, yapay zekâ tabanlı problemlerin modellenmesi, derin öğrenme ve doğal dil işleme konularını kapsayan “Yapay Zekâya Giriş” dersi, tüm bölümlerdeki öğrencilerimizin yapay zekâ yöntemlerini tanımalarını ve bu yöntemleri kullanarak problem çözme yeteneği kazanmalarını sağlamak üzere tasarlanmıştır.
Excel, LATEX, SPSS, MATLAB, MAPLE, MATHEMATICA, R, PYTHON programlama dilleri ve uygulamalarını kapsayan “Temel Bilgisayar Teknolojilerine Giriş” dersi, öğrencilerimizin temel bilimlerde kullanılan bilgisayar programlama dillerini tanımalarını ve bu programlama dillerinde temel matematiksel/istatistiksel analizler yapabilme becerisi kazanmalarını sağlamak üzere tasarlanmıştır.
Çalışma ve kariyerin psikolojik yönü, kendini analiz, kritik kariyer yetkinlikleri, kariyer stratejileri geliştirme, çalışma yaşamı ile özel yaşamın bütünleştirilmesi, özgeçmiş, kapak yazısı ve teşekkür mektubu hazırlama, etkili iletişim becerilerinin geliştirilmesi, beden dili, iş görüşmeleri ve mülakatlara hazırlanma, çeşitli sektörlerden profesyonellerle buluşma ve deneyimlerin aktarımı (sektör günleri-akademi, kamu sektörü, özel sektör, sivil toplum kuruluşları) konularını kapsayan “Kariyer Planlama ve Mesleki Etik” dersi, öğrencilerimizin kendilerini tanımalarını ve ilgi alanlarını keşfetmelerini sağlamak, kişilik özellikleri ve becerileri ile mesleki etik ilkeler konusunda farkındalık kazanarak kariyerlerini planlamaları konusunda öğrencilerimize rehberlik etmek üzere tasarlanmıştır.
Disiplinlerarası bir yaklaşımla, sosyal sorumluluk ve adalet kavramları, cinsiyete bağlı ayrımcılık ve kadın hakları, çocuk hakları, yaşlı, engelli ve kimsesizlerin toplumsal dezavantajlı durumlarının gözden geçirilmesi, haklar ve yönetmeliklerin irdelenmesi, hayvan hakları, çevre bilinci ve doğal yaşamı korumaya yönelik çalışmalar konularını kapsayan “Sosyal Sorumluluk ve Adalet” dersi, öğrencilerimizin ilgili konuları eleştirel bir şekilde düşünme ve analiz etme yetenekleri kazanmalarını ve işbirlikli yaratıcı yöntemleri gözeterek proje geliştirmelerini ve küresel çapta örnekler ışığında yerel olumlu dönüşümlerde aktif rol alabilmelerini sağlamak üzere tasarlanmıştır.
Modelin getirdiği bir başka yenilik ise nitelikli temel alan eğitiminin yanı sıra Mesleki Seçmeli Derslerin güncellenmesi ve sistematik bir şekilde organize edilmesi ile öğrencilerimize, disiplin içi ve disiplinlerarası bilimsel uzmanlaşmaya yönelik yenilikçi sertifika programlarının sunulmasıdır [2]. Sertifika programları, model ile kazanılacak öğrenim çıktılarının, olası tüm paydaşların görüşleri göz önünde bulundurularak belirlenmesi amacıyla, ihtiyaç analizi yapılarak ve iç paydaşlar ile mezunlar ve sektör temsilcilerinden oluşan dış paydaşlardan görüş alınarak tasarlanmıştır.
Ayrıca disiplinlerarası etkileşimi destelemek amacıyla, öğrencilerimize kendi bölümlerinin sunduğu sertifika programlarının yanı sıra isterlerse Fakültemiz bünyesindeki diğer bölümlerin sunduğu sertifika programlarına katılabilme imkânı tanınmıştır.
2. Temel Bilimler Farkındalık Çalışmaları: Temel Bilimlerin Öneminin Yeniden Düşünülmesi
Temel bilimler eğitiminin niteliğinin güçlendirilmesinin yanı sıra, temel bilimlerin öneminin ilgili tüm paydaşlarca yeniden düşünülmesini teşvik etmek amacıyla temel bilimler farkındalık çalışmaları yürütülmüş; bu kapsamda, akademisyenler, üniversite öğrencileri, orta öğretim öğrencileri ve öğretmenlerinden oluşan iç ve dış paydaşlara yönelik bir farkındalık ve ortak akıl geliştirme etkinliği olan “YTÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Temel Bilimler Farkındalık Çalıştayı” gerçekleştirilmiştir [3].
Ülkemizin dört bir yanından üniversite adayı lise öğrencilerinin temel bilimlere ilgilerini artırmak, genç beyinleri geleceğin bilim insanları olarak ülkemize kazandırmak amacıyla 18 Nisan 2024 Perşembe günü gerçekleştirilen Çalıştayda aday öğrencilere, Fakültemiz Bölümlerini kazanmaları halinde Bölümde alacakları dersler, temel bilimlerin öncelikli konularında ve gelişen teknolojilerde öğrencilerimizin branşlaşmalarını sağlayan sertifika programlarımız ve bireylerin bilgi, beceri ve sosyal değerlerinin geliştirilmesini sağlayacak Fakülte Zorunlu Derslerimiz tanıtılmıştır.
“YTÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sadece Öğretmen Yetiştirmez!” sloganıyla gerçekleştirilen ve ülkemiz genelinde farklı türdeki liselerden toplam 1500 öğrencinin yüz yüze katıldığı Çalıştayda, aday öğrencilerin Matematik, Fizik, Kimya, İstatistik, Moleküler Biyoloji ve Genetik, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümlerimizdeki derslere ve laboratuvarlara katılımı da sağlanmıştır.
3. Lisans Öğrencilerini Bilimsel Araştırmaya Özendirme Çalışmaları: Bilim İnsanı Kimliğinin Lisans Düzeyinde Geliştirilmesi
Fakültemiz bünyesindeki lisans öğrencilerimizin bilimsel araştırmaya özendirilmesi amacıyla, “Lisans Bitirme Tezi Poster Sunumları” ve “Fakülte Çarşamba Seminerleri” uygulamaları gerçekleştirilmiş; bunların yanı sıra ülkemizin temel bilimler bölümlerinde öğrenim gören lisans öğrencilerinin tamamlanan veya devam eden TÜBİTAK 2209-A/B projelerinin sunulduğu, TÜBİTAK tarafından da desteklenen “2209A/B Fen ve Matematik Öğrenci Çalıştayı” düzenlenmiştir.
Öğrencilerimizin bilim insanı kimliğinin lisans düzeyinde gelişmesini teşvik etmek amacıyla, 2022-2023 akademik yılı Bahar Dönemi’nden itibaren, Zorunlu Ders statüsündeki Bitirme Tezi çalışmalarının sunumları, her dönem sonunda ilan edilen tarihte ve tüm bölüm öğrencilerinin katılımı ile Poster Sunumlarının yer aldığı bir sempozyum formatında gerçekleştirilmektedir. Böylece öğrencilerimizin tez kalitelerinin arttırılmasının yanı sıra akademik çalışmalara özendirilmelerine yönelik somut bir adım atılmıştır.
Gerek bölümlerdeki öğretim elemanlarımızın kendi aralarındaki gerek farklı bölümlerdeki öğretim elemanları arasındaki bilimsel etkileşimi güçlendirmek ve lisans ve lisansüstü öğrencilerimizin her hafta bilimsel bir seminere katılma deneyimi yaşamalarına olanak sağlamak amacıyla 2023-2024 akademik yılı Güz Dönemi’nden itibaren Fakülte Çarşamba Seminerleri düzenlenmektedir. Her bölümün dönemlik seminer programı önceden ilan edilmekte ve akademik dönem boyunca her Çarşamba günü bölümlerimizin öğretim elemanları uzmanlık alanları doğrultusunda seminer vermektedirler. Seminerlere katılım sağlayan öğrencilerin akademik çalışmaları teşvik edilmekte ve katılımları sosyal transkriptlerine işlenerek belgelenmektedir.
Lisans öğrencilerinin nitelikli bilimsel araştırmaya özendirilmesi bağlamında çok önemli bir uygulama olan TÜBİTAK 2209-A/B projelerine ilgiyi arttırmak amacıyla Fakültemiz ev sahipliğinde düzenlenen “2209A/B Fen ve Matematik Öğrenci Çalıştayı”na ülkemizdeki farklı üniversitelerden katılan lisans öğrencileri tarafından 86 poster sunumu gerçekleştirilmiştir [4].
4. Pedagojik Formasyonun Fakülte Düzeyindeki Eğitime Entegrasyonu: Orta Öğretime Yüksek Nitelikli Temel Bilimler Desteği
Öğretmenlik mesleğine gönül vermiş ve temel bilim branşlarında öğretmen olmayı tercih edecek Fakültemiz öğrencilerini desteklemek ve temel bilim uzmanlarının orta öğretime katkısını güçlendirmek üzere, Fakültemizin tüm bölümlerindeki öğrencilerimize, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığının kararı doğrultusunda, Pedagojik Formasyon eğitimini lisans öğrenimleri sırasında tamamlama imkânı sunulmuş ve uygulama, 2023-2024 Güz Dönemi’nde yürürlüğe konmuştur. Böylece Fakültemiz söz konusu kararı Üniversitemizde uygulayan tek Fakülte olmuştur [5].
Sonuç olarak, bilimin ve teknolojinin gelişimine güçlü katkı sunabilecek donanımın yanı sıra ilgili ulusal ve uluslararası sektörlerde yüksek istihdam edilebilirliğe sahip; bilimsel bilgi ve teknolojiyi en üst düzeyde kullanabilen ve üretebilen; bunlarla birlikte, toplumsal ve insani sorunlara duyarlı ve bu sorunların çözümünde aktif rol oynayabilecek, canlı hakları, çevre ve doğal yaşam konusunda farkındalığı yüksek mezunların yetiştirilmesini hedefleyen ve yukarıda ayrıntıları yer alan “YTÜ-FEF Temel Bilimler Eğitimi Modeli”ni, ülkemizdeki temel bilimler eğitiminin niteliğinin arttırılması yönündeki çabalara katkı sağlayacağı düşüncesi ve umuduyla tüm ilgililerin ve kamuoyunun bilgisine sunarım.
[1] http://www.bologna2024.yildiz.edu.tr/index.php?r=program/bachelor
[2] https://fed.yildiz.edu.tr/sertifika-programlari
[3] https://fed.yildiz.edu.tr/duyurular/temel-bilimler-farkindalik-calistayi-yeni-ogretim-plani-program-akisi-hk
[4] https://2209abogrcalistay.yildiz.edu.tr/
***
[1*] https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2022/temel-bilimler-toplantisi-raporu-yayimlandi.aspx
Makalenin tamamı için: https://www.akademikakil.com/fen-edebiyat-fakultelerinin-yeniden-yukselisine-dogru-oncu-bir-adim-ytu-fef-temel-bilimler-egitimi-modeli/editor/
Sayın Dekanımız Prof. Dr. Salim Yüce'nin, Bengü Türk TV kanalında katıldığı Tarihe Not Düşenler programında konuyla ilgili konuşmalarını aşağıdaki instagram hesabımızdaki bağlantılarından izleyebilirsiniz.